Zamek krzyżacki w Elblągu – pierwsza twierdza zakonu w Polsce

Naturalne skojarzenie z zamkiem krzyżackim? Oczywiście: Malbork. Warto natomiast wiedzieć, że pierwsza taka twierdza na terytorium naszego kraju powstała w Elblągu. Po zamku zostały co prawda tylko ruiny, jednak nadal stanowi on jedną z największych atrakcji turystycznych miasta. Historii, burzliwym dziejom i współczesnej funkcji zamku krzyżackiego w Elblągu przyglądamy się w naszym artykule.

Początki twierdzy

Zamek krzyżacki w Elblągu powstał w pierwszej połowie XIII wieku i łącznie przez kilkadziesiąt lat pełnił funkcję głównej siedziby zakonu w Prusach. To stąd Krzyżacy organizowali swoje wyprawy, mieczem i ogniem szerząc chrześcijaństwo.

Wielowiekowa historia zamku rozpoczęła się w 1236 roku, kiedy to Krzyżacy rozpoczęli podbój Prus. Po sukcesie wyprawy na tereny ujścia rzeki Elbląg powstała pierwsza drewniana strażnica. Do budowy właściwego zamku zakon przystąpił w 1239 roku, a ostatecznego kształtu warownia nabrała dopiero w XIV wieku. W 1251 roku na zamku ulokowano siedzibę mistrza krajowego.

Zamek był czteroskrzydłową konstrukcją na planie nieregularnego czworoboku. Posiadał potężne mury obronne otoczone fosą. Jednym z jego najważniejszych elementów była kaplica św. Krzyża, w której przechowywano relikwie otrzymane przez Krzyżaków od cesarza Fryderyka II Hohenstaufa.

Stopniowa marginalizacja

Elbląski zamek stracił na znaczeniu w 1309 roku, kiedy to zakon ostatecznie przeniósł swoją główną siedzibę do imponującej twierdzy w Malborku. Elbląg nadal jednak pełnił istotną funkcję gospodarczą i polityczną, stanowiąc jedno z najważniejszych miast zakonnych z uwagi na strategiczne położenie.

Przełomowym wydarzeniem dla miasta i samego zamku była bitwa pod Grunwaldem w 1410 roku. Klęska zakonu skłoniła mieszkańców Elbląga do walki z okupantem, czego zwieńczeniem była zwycięska bitwa pod Bałgą. Po niej zamek został ostatecznie zdobyty i przekazany pod panowanie króla Władysława Jagiełły (zakon odbił twierdzę kilka miesięcy później, natomiast nigdy już nie odzyskała ona dawnego znaczenia).

Losy zamku zostały przesądzone w 1454 roku, w trakcie wojny trzynastoletniej. Inspirowany i wspierany przez Rzeczpospolitą bunt miast pruskich przeciwko zakonowi krzyżackiemu skutkował kolejnym zdobyciem twierdzy, a następnie jej rozbiórką (głównym powodem tej decyzji była obawa przed ponownym odbiciem zamku przez Krzyżaków).

Ostatnie ocalałe fragmenty zamku zburzono w XVIII wieku, a do dziś w Elblągu można podziwiać jedynie skromne pozostałości po czasach, w których była to jedna z najważniejszych twierdz w zakonnych włościach.

Co pozostało z zamku krzyżackiego w Elblągu?

Potężny niegdyś kompleks zakonny dziś nie może się oczywiście równać z chociażby tym w Malborku. Nadal natomiast jest to miejsce warte odwiedzenia, szczególnie przy okazji wizyty w Elblągu, czy to w celach służbowych, czy turystycznych.

Pozostałości zamku krzyżackiego w Elblągu to przede wszystkim budynek dawnej słodowni, w którym obecnie znajduje się siedziba Muzeum Archeologiczno-Historycznego. Do czasów współczesnych przetrwała również zachodnia ściana bramy Służebnej, fragmenty muru obronnego podzamcza północnego, kolumna granitowa znajdująca się na dziedzińcu muzeum oraz pozostałości piwnic przy bulwarze Zygmunta Augusta.

Efektowną, szczegółową makietę dawnego zamku można podziwiać w Ratuszu Staromiejskim, choć trzeba podkreślić, że nie jest to wierne odwzorowanie wyglądu twierdzy – brakuje oryginalnych rycin czy innych form przedstawienia warowni, dlatego nie wiemy do końca, jak prezentowała się w czasach świetności.

Obecnie prowadzone są badania archeologiczne i geofizyczne, które mają pomóc w ustaleniu, jakie fragmenty twierdzy mogły przetrwać pod ziemią. Pojawiają się także pomysły odbudowy zamku, choć z uwagi na olbrzymie koszty realizacja tego planu jest co najmniej wątpliwa.

Pozostałości zamku krzyżackiego w Elblągu przypominają o niegdyś ogromnym znaczeniu geopolitycznym, militarnym czy kulturowym miasta. Dzieli Cię od nich tylko 7 minut spacerem z Apartamentów Piekarczyk.

Już teraz zarezerwuj jeden z naszych apartamentów w Elblagu i spędź komfortowy czas z łatwym i szybkim dostępem do najważniejszych atrakcji miasta, w tym Bramy Targowej czy katedry św. Mikołaja.