Młynary – niewielkie miasto o fascynującej historii

Młynary to bez wątpienia jedno z najatrakcyjniejszych turystycznie miast położonych na Warmii. Wiele osób omija je kosztem chociażby Elbląga, Lidzbarka Warmińskiego, Braniewa czy Tolkmicka, nie zdając sobie sprawy z tego, jak wiele Młynary mają do zaoferowania. To miasto o bardzo bogatej, choć trudnej historii. Wybierzmy się do niego wspólnie, aby zainspirować Cię do odwiedzenia Młynar przy pierwszej nadarzającej się okazji.

Położenie

Młynary (w języku niemieckim nazywane Mühlhausen) to miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, będące siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Młynary. Leży na terenie historycznej krainy Pogezanii, należącej do Prus Górnych, zwanej również Hockerlandią.

Miasto może się pochwalić przepiękną lokalizacją, która sprzyja aktywnemu wypoczynkowi, zwłaszcza na rowerze. W tym mieście świetny czas spędzą i fani zabytków, i zwolennicy ruchu na świeżym powietrzu.

Historia Młynar

Pierwsze wzmianki o Młynarach pochodzą z 1327 roku. Miasto założyli, jak często to bywało na tych terenach, Krzyżacy, w miejscu wcześniejszej osady pruskiej. Bardzo szybko, bo już w 1329 roku, Młynary uzyskały prawa miejskie, potwierdzone następnie w 1338 roku.

Miasto od samego początku pełniło funkcję lokalnego ośrodka handlu i usług. Było otoczone murami miejskimi z cegły, posiadało dwie bramy wjazdowe – Górną i Dolną, a centralnym punktem miasta był rynek. To wszystko świadczyło o istotnej randze Młynar.

Młynary jednak nie miały szczęścia do swojego położenia. Z uwagi na bliskość znacznie większych i ważniejszych ośrodków, takich jak Elbląg, Braniewo czy Orneta, nie miały szans na dynamiczny rozwój gospodarczy. Taka lokalizacja spowodowała natomiast, że miasto siłą rzeczy stało się areną licznych konfliktów zbrojnych.

W 1454 roku Młynary opowiedziały się po stronie Związku Pruskiego i wypowiedziały zwierzchnictwo Zakonowi Krzyżackiemu. Wykorzystał to król Kazimierz IV Jagiellończyk, który ogłosił włączenie całego regionu do Korony Królestwa Polskiego.

Podczas wojny trzynastoletniej (1454–1466) miasto zostało zdobyte przez Krzyżaków w 1455 roku. W ramach represji, Krzyżacy utopili ówczesnego burmistrza Młynar. Choć miasto w tym samym roku zostało odbite przez wojska wierne Koronie, to ostatecznie na mocy II pokoju toruńskiego pozostało częścią Prus Zakonnych, a następnie Prus Książęcych.

W 1547 roku sporą część zabudowy miasta strawił pożar, po którym odbudowa trwała aż do 1553 roku. Wówczas udało się ukończyć rekonstrukcję kościoła św. Piotra Apostoła, który do dziś stanowi jedną z najważniejszych atrakcji turystycznych miasta.

W 1625 roku z kolei miasto nawiedziła epidemia dżumy, w wyniku której zmarło około 10% populacji.

XIX wiek przyniósł Młynarom wyczekiwany rozwój. W latach 1856–1857 wzniesiono nowy kościół katolicki, a w 1864 na ulicach pojawiło się oświetlenie. W 1871 roku Młynary ponownie nawiedził tragiczny pożar, który strawił ratusz oraz wiele budynków mieszkalnych. Wielką szansą dla miasta okazało się natomiast otwarcie linii kolejowej Berlin–Królewiec, która znacząco przyczyniła się do ożywienia gospodarczego całego regionu.

Podczas II Wojny Światowej Młynary zostały zniszczone w około 80%, a po wojnie miasto, wraz z południową częścią Prus Wschodnich, znalazło się w granicach Polski. Niestety, nowa rzeczywistość administracyjna nie była łaskawa dla miasta, które utraciło prawa miejskie i odzyskało je dopiero w 1984 roku.

Zabytki Młynar

Młynary, choć niewielkie, oferują wiele bardzo interesujących i cennych zabytków. Najważniejsze z nich to:

• Gotycki kościół św. Piotra Apostoła z 1327 roku – świątynia, zniszczona podczas pożaru w XVI wieku, została odbudowana i rozbudowana w kolejnych dziesięcioleciach. Wnętrze kościoła zachwyca barokowym wyposażeniem z XVII wieku, w tym bogato zdobionym ołtarzem głównym oraz amboną wspartą na plecach rzeźby Mojżesza, wykonaną w 1654 roku przez Hannsa Ohlmanna. Ważnym elementem są też organy kościelne zbudowane w 1742 roku przez Adama Gottloba Caspariniego z Królewca;
• Kościół pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny z 1857 roku, z charakterystycznym neogotyckim detalem oraz obrazem przedstawiającym Maryję, będącym darem papieża Piusa IX;
• Ruiny dawnego młyna wodnego przy ul. Młyńskiej 2;
• Kaplica cmentarna;
• Zabytkowe budynki przy ulicach Dworcowej i Słowackiego;
• Unikalny układ urbanistyczny Starego Miasta, który do dziś zachował średniowieczny charakter.

Walory przyrodnicze

Młynary to miejscowość, która z pewnością zachwyci osoby lubiące zwiedzać Polskę przyrodniczym szlakiem. Warto wiedzieć, że aż 37% powierzchni gminy stanowią lasy, a na jej terenie znajduje się kilka obszarów chronionych. Jednym z nich jest rezerwat przyrody „Lenki” o powierzchni 9,74 ha, który powstał w celu ochrony cennych fragmentów starodrzewi modrzewiowych i bukowych. Z kolei rezerwat „Pióropusznikowy Jar” o powierzchni 37,78 ha chroni fragmenty lasu świeżego oraz stanowiska pióropusznika strusiego.

Rzeka Bauda, przepływająca przez miasto, stanowi główny element Obszaru Chronionego Krajobrazu „Rzeki Baudy”, który powstał w 1985 roku. W planach jest utworzenie na jej wodach zapory wodnej oraz „Zalewu Młynary” z piaszczystą plażą i elektrownią wodną, co znacząco podniesie atrakcyjność turystyczną regionu.

Młynary to również doskonałe miejsce dla miłośników aktywnego wypoczynku, w tym jazdy na dwóch kółkach. Na terenie gminy znajdują się liczne trasy rowerowe, by wymienić tylko „Młynary północne” (51 km), „Młynary południowe” (55 km) czy „Piękne widoki” (28 km). Trasy prowadzą przez urokliwe tereny leśne i polne.

Jak dojechać?

Młynary są bardzo korzystnie położone i skomunikowane z innymi, większymi miastami w regionie. Odległość od Elbląga to zaledwie 24 kilometry, które przejedziemy własnym samochodem w czasie około 25 minut. Stosunkowo blisko jest także do Gdańska (84 kilometry), dlatego osoby, które np. spędzają urlop w Trójmieście, śmiało mogą pomyśleć o wybraniu się na całodniową wycieczkę do Młynar.

Szukasz wygodnego miejsca, które będzie idealnym punktem wypadowym do zwiedzania całego regionu Warmii, Mazur, a nawet Pomorza? Zapraszamy do zarezerwowania pobytu w jednym z elbląskich apartamentów Piekarczyk.